Markaziy Osiyo va foydali qazilmalar. 2022.

2022 yilda rus qo’shinlari Ukrainaga bostirib kirdi. Bu voqea birdan butun qit’ada iqtisodiyotni global qayta taqsimlash uchun sharoit yaratdi.

Rossiyaga nisbatan joriy qilingan cheklov choralari soni 13 mingdan oshdi — bu har qachongidan ham ko’proq. Shu bilan birga, Rossiya yalpi ichki mahsuloti atigi 2,1 foizga kamaydi.

Foydali qazilmalarni xalqaro yetkazib berish landshaftidagi o’zgarishlarni o’rganar ekanmiz, sanksiyalarni chetlab o’tishning asosiy mexanizmlaridan biri, sanksiyalangan iflos resurslarni yuvish uchun o’ziga xos markaz, kir yuvish vositasi Markaziy Osiyo ekanligini tan olishga majburmiz. mintaqada so’nggi 10 yil ichida YeOII negizida yaratilgan.

Keling, dunyoning barcha o’yinchilariga «do’st» bo’lib qolishga va mag’lubiyatga uchramaslikka harakat qilayotgan Markaziy Osiyo mojaroga qanday javob berdi, degan savolga qarashga harakat qilaylik.

«NITI» LOYIASI – Markaziy Osiyo davlatlaridan biridagi jarayonlar mintaqadagi qolgan mamlakatlarga qanday ta’sir ko’rsatishi haqida gapiradigan tahliliy loyiha.

MAVZU:

«QUMTOR» OLTIN MAFIYASI

«KATTA PUL BO’LGAN YERDA QON VA O’LIM BOR»

Qumtor Markaziy Osiyodagi eng yirik oltin konidir, uning zaxirasi 700 tonnadan ortiq. 2021 yil holatiga ko’ra, ushbu kondan olingan daromadning Qirg’iziston yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 10 foizni, sanoat ishlab chiqarishidagi ulushi 23 foizni va umumiy eksportdagi ulushi qariyb 30 foizni tashkil etadi.

Bu omonat mamlakatdagi davlat to’ntarishlarining sabablaridan biri va ag’darilgan ikki prezidentga nisbatan ochilgan jinoiy ishlarning eng muhim elementidir.

2022-yilda Kanada kompaniyasi tomonidan uzoq yillar boshqarilib kelgan Qumtor davlat tasarrufiga o’tkazildi.

Biz bu qanday sodir boʻlganligi va «Qumtor»ning oʻtkazilishi nimani anglatishini Jogorku Keneshning sobiq vitse-spikeri va sobiq deputati Kubanichbek Isabekov bilan gaplashdik, uning fikricha, «Qumtor»dagi korrupsiyaga qarshi kurash tufayli ikki marta urinishgan. U mamlakatda nashr etilgan ikkita kitobning muallifi: «Qumtorning oltin mafiyasi» va «Qumtor – asossiz umidlar».

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

Agar tarixga qaytadigan bo’lsak, bu kon 1987 yilda Ittifoq rangli metallar vazirligi tomonidan tasdiqlanib, qirg’iz olimlari bilan hamkorlikda tadqiqot ishlari olib borilgan. 1991-yilda muzokaralar, 1992-yilda kelishuvlar imzolanganida, Bosh vazir Isanov sirli tarzda vafot etdi… Men uni o’ldirilganiga ishonaman. U bu loyihaga rozi bo’lmadi. Janob [Boris] Birshteyn keldi.

Boris Birshteyn — kanadalik biznesmen, Rossiyadagi juda foydali shartnomalar orqali boylik orttirgan. U KGBning yuqori martabali amaldorlari, jumladan, Kommunistik partiyaning xorijdagi tijoriy operatsiyalari uchun mas’ul bo’lgan odam bilan yaqin bo’lganligi xabar qilingan. Qirg’izistonga Seabeco Group raisi sifatida kelgan. 1993 yil oktyabr oyida Toronto Star gazetasi rus manbalariga tayanib, Seabeco 1980-yillarning oxirida Sovet Ittifoqi tomonidan hukumat pullarini G’arbga noqonuniy olib o’tishda yordam berish uchun yaratilgani haqida xabar berdi. Qirg’izistonning birinchi prezidenti Asqar Aqaev va taniqli qirg’iz yozuvchisi Chingiz Aytmatov unga Qumtorni olishga yordam berishgan.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

1991-yilda muzokaralar, 1992-yilda kelishuvlar imzolanganida, Bosh vazir Isanov sirli tarzda vafot etdi… Men uni o’ldirilganiga ishonaman. U bu loyihaga rozi bo’lmadi. Janob Birshteynni mashhur Chingiz Aytmatovimiz taklif qilgan, uning o’g’li Sanjar Qirg’izistonning Moskvadagi vakili – Rossiya Federatsiyasi bojxona xizmatida edi. U vakilimiz kabi barmog’ini ko’tarmadi. U qandaydir tarzda Birshteynni otasiga olib keldi, uning otasi bizning elchimiz edi — Gorbachev davrida u Davlat kengashi a’zosi edi — u juda muhim lavozimlarni egallagan. Qirg’iziston ham uning ijodiy xizmatlarini e’tirof etib, bizning Chingiz Aytmatovning ijodiy salohiyatini yanada rivojlantirishi uchun unga yaxshi sharoit yaratib berdi. Belgiya va Fransiyada elchi bo’lib ishlagan paytda Yevropada ko’plab kitoblar nashr etilgan.

Chingiz Aytmatov, deydi sobiq deputat, parlamentda Akaev nomzodini qo’llab-quvvatlagan — bunga hech kim qarshi emas, bo’lajak prezident aqlli odamdek taassurot qoldirdi.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

Deputatlar Chingiz To’requlovichni hurmat qilib, Akaevni sayladilar. Akaev olim, ziyoli, ammo ma’lum bo’ldiki, u tadbirkor emas, iqtisodchi emas, qanday rahbarlik qilishni tushunmaydi — undan nima kutish mumkin? Uning o’g’li Aydar Akayev «Qumtor» ishlariga faol aralashdi, Kanadaga uchib ketdi, uning roli ham shu ma’noda salbiy edi – davlat hisobidan uchib, muzokaralar olib borishga yoki rasmiy delegatsiya tarkibida bo’lishga qanday haqqi bor edi? — Ma’ruzachi dovdirab qoldi.

Qumtor kon sanoatini rivojlantirish milliy dasturi ishlab chiqilmasdan ham Birshteynga berilgan.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

Akayev prezident bo’lgani uchun Chingiz Aytmatovdan qarzdor bo’lib qolgan. Hatto sof insoniy. Va sof qirg’iz tili bilan aytganda, u garovga aylangan. Boshqa tomondan, Birshteyn O’zbekiston, Qozog’iston, Ukraina va Rossiyada persona non grata bo’lganida, Qirg’iziston uni nega qabul qildi? U xalqaro firibgar. U faqat Qumtorga egalik qilish uchun «Kameco»ni yaratgan», — deydi Isabekov. — Oq uyning 7-qavatidan ofis ajratdi, unga davlat maslahatchisi lavozimini tayinladi, unga daxlsizlik berdi, samolyoti uchib ketdi, tonnalab oltin yuklandi — 1 tonna, 891 kilogramm oltin birinchi marta yuklandi. hech qanday hujjatsiz. Bu qanday mumkin? Va bu oltin hozir qayerda?

С Борисом Бирштейном и Аскаром Акаевым рассказчик связывает и гибель первого премьер-министра независимого Кыргызстана Насирдина Исанова.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

— Когда Акаева парламент зажал, тогда Исанов загадочно погиб – он ехал по указанию Акаева сопровождать Бирштейна, в один момент машина сопровождения уходит на сотню метров вперед, что категорически запрещается, и тут грузовик выскакивает и сбивает машину премьер-министра. Что характерно, у господина Бирштейна нет ни одной царапины, даже у охраны. Погиб только премьер-министр.

Rivoyatchi, shuningdek, mustaqil Qirg’izistonning birinchi bosh vaziri Nosirdin Isanovning vafotini Boris Birshteyn va Asqar Akaev bilan bog’laydi.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

Onam hamma narsani yashirgani uchun ikkinchi guruh nogironi bo’lib qoldi. Odamlar bu suvni ichishgan, 48 nafar homilador ayol farzandidan ayrilgan. Bu men o’z ko’zim bilan ko’rgan narsadir. Yarim o’lik baliqlar ko’l tepasida suzib ketishdi. Bu falokat. Va bor-yo’g’i 4 million dollar ajratildi, bu juda kam. Ular olgan o’n millionlab sug’urta pullari qayerda? Aqaev hammasini oldi. Agar xudo ko’rsatmasin, xorijda bu falokat bo’lsa, shimlari yechib ketardi. Meksika qirg’oqlariga neft to’kilganda, Shell milliardlab pul to’ladi. Biz nimamiz, qandaydir shafqatsizlarmiz?

Ma’ruzachining so’zlariga ko’ra, shu yillar davomida asosiy kelishuvlar imzolangan, buning natijasida Qirg’iziston Qumtor konidagi salmoqli ulushini yo’qotgan va keyin ularni qaytarib bera olmagan.

O’zgarishlar 2020 yilda boshlangan. 2021-yilda Qirg’iziston va Kanadaning ikki fuqaroligiga ega, Centerra Gold Inc. direktorlar kengashida Qirg’iziston vakili bo’lgan Tengiz Bolturuk tashqi boshqaruvchi etib tayinlandi.Ba’zilar «Qumtor» milliylashtirildi, deb o’ylay boshladilar. Kubanichbek Isabekov: «Bu to’g’ri emas», deb to’g’rilaydi.

2022-yilda Tengiz Bolturuk hibsga olindi: Qirg’iziston Respublikasi qo’shma korxonasi 2021-yilning mayidan 2022-yilning iyunigacha bo’lgan davrda yirik mablag’larning noto’g’ri sarflanganligini aniqladi. Oradan bir yil o’tib, u «Qumtor»dagi korruptsiyani bartaraf eta olmaganini aytdi.

Tergov ishlari davom etmoqda. Kubanichbek Isabekovning aytishicha, ishda yana ko’p holatlar bor.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

«Centerra» «Qumtor»da yashaydi. Va Qumtor hisobidan Rossiya, Mo’g’uliston, Turkiya va Kanadadagi Tyva Respublikasida konlar sotib olindi. Negadir hukumat bu haqda men baqira boshlaganimga qadar jim turdi. Ilgari «Centerra» tarkibiga «Qumtor» kiritilgan bo’lib, uning zahiralari boshqalarga qaraganda deyarli 6 barobar ko’p. Men Mo’g’ulistonda bo’lib, konda (Qumtor hisobidan sotib olingan) bo’lib, uni o’rgandim, ularning barchasi shaxsiy qo’llarda edi. Men Nevadada Kanada kompaniyasining dalasida edim — ular buni yashirishdi, ko’rsatishni xohlamadilar, lekin biz hali ham bunga erishdik. U yerda ustunlardan boshqa hech narsa yo’qligini ko’rdik. Men aytaman: «Menga texnik-iqtisodiy asos bering». Texnik-iqtisodiy asos yo’q. Ya’ni, [hujjatlarga ko’ra] bu uch konning zahiralari shunchalik katta ediki, «Qumtor» 33 foiz ulushga ega bo’lgan va ular 67 foizga ega bo’lgan. Lekin, aslida, birgina Qumtor o’z zahiralari bilan bu uchta kondan 6 baravar oshib ketgan. Bu erda asosiy firibgarlik sodir bo’lgan. Va hukumatimiz uni yopdi.

Bundan tashqari, hukumat 7 milliard uchun ekologik da’volardan ham voz kechdi.Bu qarorni hech kim bu mablag’ qayerdan kelganini tushunolmasligi bilan mustahkamladi.

Yillar davomida ko’plab savollar tug’ildi: noqonuniy sotilgan yerlar bilan ham shug’ullanishimiz kerak. Kubanichbek Isabekov optimizmini yo’qotmaydi: u umrining katta qismini Qumtorga bag’ishlagan va hozir oshkoralik kuchayganini qayd etadi.

Kubanichbek Isabekov

Sobiq deputat va Qumtor haqidagi kitoblar muallifi

Men juda ko’p sog’lig’imni yo’qotdim, ikki marta suiqasd uyushtirdim. Bu juda qiyin davr edi, chunki oltin va katta pul bor joyda qon va o’lim bor. Bunday mafiya bilan kurashish juda qiyin», — deydi spiker. — Foydali qazilmalarni qazib olish dasturi ishlab chiqilishi kerak. «Qirg’izaltı» o’rniga yirik ishlab chiqarish korxonasini yaratish kerak edi. Men allaqachon ko’p marta yozganman va murojaat qilganman. Bizda yaxshi kadrlar bor. Nima uchun bizning tabiiy boyliklarimiz Xitoydan, Qozog’istondan, Rossiyadan, Kanadadan, Isroildan, Amerikadan — kim bo’lishidan qat’iy nazar qazib olinadi? Nega siz va men buni qila olmaymiz? Va hamma narsa biz bilan qoladi. Shunday qilib, smetana olib tashlanadi va yog’siz sut biz bilan qoladi.

P.2

Materialni Xadisha Akayeva, Bolot Satarqulov, Ilya Baroxovskiy, Adil Turduqulov, Galim Ageleuovdan iborat jamoa tayyorlagan.

Post Views: 257