MARKAZIY OSIYO VA QO’SHUNLAR. MINTAJDA INVESTIYA QOIDALARI. 1-qism.

Ba’zilar «Buyuk o’yin» va «Soyalar urushi» deb nomlangan 19-20-asrlarda Britaniya va Rossiya imperiyalari o’rtasidagi geosiyosiy raqobat hozirgi kungacha davom etmoqda: eski xarita, eski va yangi o’yinchilar. Yangi jihatlar. Agar ilgari «o’yin» birinchi navbatda harbiy-siyosiy masalalarga tegishli bo’lsa, endi u iqtisodiy masalalarga tegishli.

Shu nuqtai nazardan, YeOIIda ochiqchasiga «import o’rnini bosish» rejasiga, ya’ni qo’shnilar bilan geosiyosiy qarama-qarshilikning yana bir qismiga aylangan xorijiy investitsiyalar alohida ahamiyatga ega.

Boshqa mintaqalar singari Markaziy Osiyo ham investorlar uchun jozibali va jirkanch tomonlariga ega. Infratuzilmaning etishmasligi, mineral resurslarning katta zaxiralari, tizim islohotlari, beqaror siyosiy vaziyat, lobbichilik, korruptsiya…

«NITI» LOYIASI – Markaziy Osiyo davlatlaridan biridagi jarayonlar mintaqadagi qolgan mamlakatlarga qanday ta’sir ko’rsatishi haqida gapiradigan tahliliy loyiha.

MAVZU:

HUDUDDA INVESTITSION SIYoSAT.

MARKAZIY OSIYO VA INVESTITSIYALAR
MINTAQDA INVESTITSION SIYOSATINING MANTIGI

2019 yildan beri YeOII muvofiqlashtirilgan investitsiya va ishlab chiqarish ishlari loyihasini muhokama qilmoqda, uning doirasida umumiy qiymati 300 milliard dollar bo’lgan 185 ta loyihani amalga oshirish rejalashtirilgan.

  • Vladimir Putin
    Rossiya Federatsiyasi Prezidenti
    «Biz oʻz oldimizga Yevroosiyo Ittifoqiga kirishni ulkan maqsad qilib qoʻydik. Biz zamonaviy dunyo qutblaridan biriga aylana oladigan kuchli millatlararo birlashma modelini taklif qilamiz».

Loyihaning bir qismi «qishloq xo’jaligini rivojlantirish xaritasi» deb ataladi. Bu Yevroosiyo Ittifoqi mamlakatlarida ishlab chiqarishning takrorlanishini bartaraf etishga yordam beradigan mavjud va rejalashtirilgan sanoat korxonalari ro’yxati.

  • Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasi
    Nashrdan iqtibos, 2021 yil iyul
    Hujjat, shuningdek, YeOIIda import o’rnini bosish zarur bo’lgan texnologik sohalar va tegishli loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etishga tayyor tashkilotlarni ham o’z ichiga oladi. Bu maʼlumotlar Ittifoq doirasida ishlab chiqarish kooperatsiyasi zanjirlarini shakllantirish, shuningdek, import oʻrnini bosuvchi ishlab chiqarishlarni davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlash chora-tadbirlarini oqilona taqsimlash imkonini beradi. Xarita, shuningdek, Ittifoqda import hajmi bo’yicha eng muhim bo’lgan tovar ob’ektlarini ham o’z ichiga oladi.

Xarita Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasi saytida joylashtirilgan. 2023-yil may oyida yangilangan roʻyxatda Armanistonda 4 ta (oʻsimlikchilik va chorvachilik mahsulotlari), Belarusda 30 ta (oʻsimlikchilik, chorvachilik mahsulotlari yetishtirish va qayta ishlash), Qozogʻistonda 31 ta (oʻsimlikchilik, chorvachilik, qayta ishlash va bozorni rivojlantirish) loyihalari koʻrsatilgan. , Qirgʻizistonda 7 ta (oʻsimlikchilik va qayta ishlash), 103 tasi Rossiyada (oʻsimlikchilik, chorvachilik, qayta ishlash va bozorni rivojlantirish).

Bu erda muhim jihat shundaki, bu yondashuv SSSR mavjud bo’lgan davrda respublikalarning an’anaviy ixtisoslashuviga qaytishdir.
Ushbu yondashuv quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
— Ittifoqning har bir a’zosining iqtisodiy avtarkiyasidan voz kechish.
— muayyan mamlakatlarda ishlab chiqarishning ayrim mahsulotlarga tor ixtisoslashuvi.
— YeOII a’zolarining ishlab chiqarishi va bozorlarining Rossiya Federatsiyasining ishlab chiqarish va bozoriga sun’iy bog’liqligini yaratish.
— YeOII ichki mexanizmlari orqali xalqaro savdoni kuchli tartibga solish.

Ushbu yondashuv sharoitida biz rivojlanmagan milliy sanoat tarmoqlarini olamiz. Har bir respublika o’zining milliy qo’shnilariga kerak bo’lgan tovarlarnigina ishlab chiqaradi va qolgan hamma narsani chet eldan sotib oladi. Millatlararo tuzilmaning tahliliy tuzilmalari investitsiyalarni qayerga yo’naltirishni, yaqin kelajakda Ittifoqqa qancha va qanday tovarlar kerakligini rejalashtirmoqda.

Va ular Ittifoqning boshqa a’zolarining ishlab chiqarishi bilan istalmagan raqobatni keltirib chiqarishi mumkin bo’lgan hududlarni to’sib qo’yishadi.
* aslida bostirish

Rasmiy ravishda, bu ishlab chiqarishning takrorlanishini bartaraf etishga urinish kabi ko’rinadi. Lekin, aslida, gap raqobatdan butunlay voz kechish, milliy ishlab chiqarishni muayyan qo’shnining ehtiyoj va manfaatlariga bo’ysundirish haqida ketmoqda. Bunday yondashuv sharoitida nafaqat milliy sanoatni rivojlantirish, balki oziq-ovqat xavfsizligi haqida ham gapira olmaymiz. Ittifoqqa a’zo davlatlar bozorlarida xorijiy tovarlar hukmronlik qila boshladi. Mahalliy ishlab chiqarish faqat YeOIIning millatlararo shakllanishi doirasida ruxsat etilgan narsalarni yaratadi.

Mahalliy ishlab chiqarish allaqachon yaratilgan va bozorning muhim ulushini egallagan taqdirda, buning uchun juda noqulay sharoitlar yaratiladi. Yirik ishlab chiqaruvchilar vakillarining fikricha, davlat idoralari mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlashga unchalik qiziqish bildirmayapti.

  • Ayjan Naurzgalieva
    Shakar, oziq-ovqat va qayta ishlash sanoati korxonalari uyushmasi rahbari
    «Qozog’iston shakar ishlab chiqaruvchilari Rossiyadan raqobat tufayli o’z mahsulotlarini sota olmaydi. Bugungi kunda Qozog’iston shakarining narxi 440 tenge, Rossiya shakari esa 350 tenge. Shakar zavodlari omborlar to’lib ketgani uchun ishlab chiqarishni to’xtatishga majbur bo’lmoqda».

Yirik ishlab chiqaruvchilar vakillarining so’zlariga ko’ra, davlat idoralari mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlashdan nihoyatda manfaatdor.

  • Vladimir Kozhevennikov
    Qozog’iston sut uyushmasi rahbari
    «Biz bu muammolarni barcha platformalarda, ayniqsa subsidiyalash masalalarida ko’tardik. Endi yuqori darajada qayta ishlangan mahsulotlar uchun sutni subsidiyalash qoidalariga o’zgartirishlar kiritilayotganidan xabaringiz bor, ular ishlab chiqarilgan mahsulotlarni subsidiyalash o’rniga faqat sotilgan mahsulotlarni subsidiyalashni xohlashadi? Lekin bizda quruq sut umuman sotilmaydi, pishloq 3-6 oydan keyin sotiladi. Yog’ning muhim qismi, ayniqsa, qishda, chiziqning qolgan qismini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Bu qo’llab-quvvatlash emas, bu qishloq xo’jaligini qo’llab-quvvatlashning yomonlashuvidir.

Bu siyosat original emas. Aslida, biz iqtisodiy neokolonializm — 19-asrda keng qo’llanilgan siyosatga taqlid qilish haqida bormoqda. O’sha davrdagi qudratli mustamlakachi davlatlar o’zlariga bo’ysungan davlatlar o’z mahsulotini ishlab chiqara olmaydigan sharoitlarni yaratdilar.

Bu erda ikkita yondashuv ishlatilgan:
— Keraksiz tovarlarni eksport qilish va ishlab chiqarishni bostirish va raqobatchilarni yo’q qilish uchun ma’muriy yoki harbiy bosim.

«Men, — dedi u, — dunyoning barcha bozorlarida bizning cho’chqalarimizning jambon va kolbasa ustidan gegemonligiga shafqatsizlarcha qarshi chiqayotgan Zumrad respublikasi hukumatiga urush e’lon qilishni talab qilaman.
— Bu qonun chiqaruvchi kim? — so’radi Doktor Obnubile.
— Bu cho’chqa sotuvchisi.
— E’tiroz yo’qmi? – so’radi rais. — Men buni ovozga qo’yaman.
Zumrad respublikasiga urush e’lon qilish taklifi qo’l ko’rsatish orqali ovozga qo’yildi va juda katta ko’pchilik tomonidan qabul qilindi.
— Qanaqasiga! – dedi Obnubil tarjimonga. — Urush haqidagi farmonni shunday shoshqaloqlik va loqaydlik bilan qabul qildingizmi?
— Oh, bu kichik urush; bu atigi sakkiz million dollarga tushadi.
— Va odamlar?..
— Odamlarning narxi bu sakkiz millionga kiritilgan.»

АНАТОЛЬ ФРАНС
«PENGVIN OROLI» (1908)

— koloniyalar uchun metropoliyadan eksport tovarlari mahalliy ishlab chiqarilgan mahsulotlarga qaraganda bir necha baravar arzon bo’lishi uchun o’z ishlab chiqaruvchilarining metropoliyasi tomonidan subsidiyalar. Bu o’xshash tovarlarni ishlab chiqaruvchi mahalliy ishlab chiqaruvchilarning bankrot bo’lishiga olib keladi. Keyinchalik import qilinadigan mahsulotlar narxi ko’p marta ko’tariladi. Ammo mahalliy ishlab chiqaruvchilarning raqobatchilari allaqachon yo’q qilingan va bu mahsulotlarga alternativa yo’q.

Ushbu siyosatning bir qismi boshqa rivojlangan mamlakatlardan o’xshash tovarlarni olib kirishda bojxona cheklovlarini yaratish, ya’ni. Biz 9 yildan beri YeOII yagona bojxona makonini shakllantirish doirasida kuzatayotgan narsamiz.









Post Views: 433
© Copyright 2024, All Rights Reserved